Η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε) εκφράζει τις ανησυχίες της για τις ετικέτες με διατροφικά σκορ στο ελαιόλαδο και τις ελιές
Τον τελευταίο καιρό έχουν κυκλοφορήσει σε διάφορες χώρες της ΕΕ συστήματα διατροφικής ετικέτας στη συσκευασία τροφίμων με τη χρήση βαθμολογικής κλίμακας που αναπαρίσταται με χρώματα. Σκοπός αυτών των συστημάτων είναι να προειδοποιήσουν το καταναλωτή για τις θερμίδες, τα λιπαρά, τα κορεσμένα λιπαρά, το αλάτι και τη ζάχαρη. Τέτοια συστήματα είναι το Nutri-Score, με μια κλίμακα 5 διαβαθμίσεων των χρωμάτων κόκκινο-κίτρινο-πράσινο, και το Traffic Light, με μια χρωματική κλίμακα 3 διαβαθμίσεων κόκκινο-πορτοκαλί-πράσινο, κάτι ανάλογο με τους φωτεινούς σηματοδότες στους δρόμους. Η χρωματική αυτή διαβάθμιση είναι μια υπεραπλούστευση η οποία αναπόφευκτα στη λογική του απλού καταναλωτή συνδέεται με το σκεπτικό πως ό,τι είναι κόκκινο είναι “κακό”, ό,τι είναι πράσινο είναι “καλό” και ό,τι είναι πορτοκαλί είναι “έτσι κι έτσι”.
Ο κίνδυνος που ενδέχεται να έχει αυτή η χρωματική κατάταξη είναι ότι το ελαιόλαδο μπορεί να πάρει “κακή” βαθμολογία γιατί είναι αποκλειστικά κάτι λιπαρό, ότι οι ελιές μπορεί να πάρουν “κακή” βαθμολογία γιατί έχουν αλάτι με βάση την παραδοσιακή μέθοδο παρασκευής, ότι ένα τρόφιμο που έχει σπορέλαια ή φοινικέλαια μπορεί να έχει την ίδια “κακή” βαθμολογία με ένα τρόφιμο που έχει ελαιόλαδο.
Πολύ δε περισσότερο μας προβληματίζει το γεγονός ότι αυτές οι κλίμακες μπορεί να έχουν την ίδια χρήση είτε ένα τρόφιμο είναι φαγητό (μια ολοκληρωμένη σύνθεση) είτε είναι συστατικό φαγητού. Π.χ. το ελαιόλαδο είναι συστατικό φαγητού, κανένας δεν καταναλώνει το ελαιόλαδο σκέτο. Οι ελιές είναι συνοδευτικού φαγητού αλλά και συστατικό φαγητού (π.χ. σαλάτας, ελαιόψωμου). Ο χαρακτηρισμός ενός συστατικού δε σημαίνει απαραίτητα ότι οι ίδιες ιδιότητες μεταβιβάζονται και στο φαγητό ή παρασκεύασμα στο οποίο συμμετέχει. Είναι σα να κοιτάμε το δέντρο και όχι το δάσος.
Το ελαιόλαδο και οι ελιές έχουν προστιθέμενες διατροφικές αξίες οι οποίες δεν εκφράζονται σε αυτά τα συστήματα διατροφικής ενημέρωσης. Η διατροφική αξία τους, εκτός από τα μονοακόρεστα λιπαρά, είναι η συγκέντρωση σε αντιοξειδωτικά και βιολειτουργικά συστατικά. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία βέβαια προβλέπει τη χρήση ισχυρισμών διατροφής για τις περιπτώσεις αυτές αλλά σε καμιά περίπτωση η εμφάνισή τους στις ετικέτες δεν είναι τόσο επιδεικτική με χρωματικές κλίμακες. Πέρα όμως από τη διατροφική τους αξία τα συστατικά αυτά είναι σημαντικό μέρος της γαστρονομικής μας κληρονομιάς και την παράδοσής μας ως μεσογειακός λαός.
Δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή στο πλαίσιο των οργάνων της ΕΕ συζητιέται η καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος διατροφικής ενημέρωσης στις ετικέτες των τροφίμων οι προτάσεις της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε) είναι:
α) Κάθε είδους διατροφική ενημέρωση να περιλαμβάνει αναφορά στη μερίδα σερβιρίσματος, ενώ ταυτόχρονα να δημιουργηθούν και κανόνες ορισμού της μερίδας σερβιρίσματος
β) να αποφευχθεί η χρήση χρωματικής κλίμακας και συμβόλων που θα επιβάλουν στους καταναλωτές επιλογές χωρίς την ουσιαστική κατανόηση της διατροφικής αξίας των τροφίμων
γ) να συνεκτιμηθεί ότι δε μπορεί να εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο αξιολόγησης κάτι που είναι συστατικό με κάτι που είναι τρόφιμο για κατανάλωση ως έχει
δ) να ληφθεί μέριμνα για την προστασία των παραδοσιακών προϊόντων όπως το ελαιόλαδο και οι ελιές, αλλά και άλλα όπως το μέλι και το ταχίνι, από εσφαλμένες εντυπώσεις όσον αφορά τη διατροφική τους αξία τουλάχιστον.
ε) κάθε σύστημα διατροφικής ενημέρωσης πρέπει να προάγει τη διατροφική αγωγή του καταναλωτή και να συνοδεύεται από αντίστοιχες δράσεις ενημέρωσης ως προς την κατανόηση της πληροφορίας.
Η εμφάνιση πολλών συμβόλων και χρωματικών κατατάξεων στις ετικέτες των τροφίμων αναδεικνύει και ένα άλλο πρόβλημα, περισσότερο ηθικό και δεοντολογικό. Με τα σχήματα και τα χρώματα δεν προάγουμε τη διατροφική αγωγή του καταναλωτή (σε όλες τις ηλικίες και μορφωτικά επίπεδα) γιατί τον οδηγούμε στην ασυνείδητη επιλογή βάση συμβόλων και όχι στη συνειδητή επιλογή με ανάγνωση των πληροφοριών της ετικέτας. Πέρα από αυτό τίθεται και ένα θέμα ρατσισμού ανάμεσα στα προϊόντα με τη διάκρισή τους ανάμεσα σε “καλά” και “κακά” τρόφιμα. Έμμεσα, πλην σαφώς, αυτή η διάκριση μεταβιβάζεται και στις εταιρείες τροφίμων σε “συνειδητές” και “ανεύθυνες” και στους καταναλωτές σε “προσεκτικούς” και “απρόσεκτους”. Τελικά μήπως πρέπει να προβληματιστούμε εάν εμείς επιλέγουμε τα τρόφιμα ή εάν αυτά επιλέγουν εμάς;
Για πληροφορίες:
Tηλ. επικοινωνίας: 210 3210621, email: info@4e-olive.com
